Cuộc bầu cử Đức Giáo Hoàng sẽ diễn ra một nơi dành
riêng, kín đáo để tránh sự tò mò hay bình luận không đúng đắn trong giới truyền
thông đồng thời cũng để tránh những áp lực từ bên ngoài gây tác động không tốt
cho cuộc bầu cử như đã từng xẩy ra trong quá khứ.
Biến cố Đức Giáo Hoàng từ chức đã gây nhiều xúc động
trên toàn thế giới và ngay sau đó việc bầu Đức Giáo Hoàng cũng được nhiều người
quan tâm theo dõi. Thể thức bầu cử Đức Giáo Hoàng sẽ diễn tiến ra sao đó là điều
khá nhiều người thắc mắc. Sau đây xin được trình bầy tóm tắt những qui định cho
việc bầu cử này đã được Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II ban hành ngày 22 tháng 2
năm 1996 trong Tông Hiến Universi Dominici Gregis (= UDG).
Khi các Hồng Y trên khắp thế giới đã tề tựu về Rôma,
Hồng Y Đoàn bắt đầu các buổi họp khoáng đại dưới sự chủ tọa của Trưởng Hồng Y
Đoàn. Các Hồng Y nhận bản Tông Hiến Universi Dominici Gregis. Phần liên quan đến
tòa giáo hoàng trống ngôi sẽ được đọc lên. Tiếp đó lần lượt từng vị tuyên thệ
tuân thủ những chỉ thị của Tông Hiến và tuyệt đối giữ bí mật về tất cả mọi sự
việc liên quan đến cuộc bầu cử Giáo Hoàng (x. UDG 12).
TIẾN TRÌNH CHUẨN BỊ BẦU CỬ
Ngay khi khi Giáo Hoàng tiền nhiệm vừa qua đời hoặc
từ chức , các Đức Hồng Y đã được triệu tập về Roma để tham gia vào viêc quản trị
Giáo Hội (x.UDG 12). Theo Tông Hiến Universi Dominici Gregis thì chỉ có những vị
nào dưới 80 tuổi vào ngày Đức Giáo Hoàng qua đời mới có quyền tham gia Mật Nghị
(Conclave) bầu Đức Giáo Hoàng mới (x. UDG 33).
Các vị này chờ đợi các Hồng Y khác từ các nơi về
trong 15 ngày trọn kể từ khi Đức Giáo Hoàng qua đời. Tuy nhiên Hồng Y Đoàn có
quyền kéo dài thêm vài ngày nữa nếu có những lý do nghiêm trọng nhưng sẽ không
quá 20 ngày. (x.UDG 37)
Theo Tông Hiến thì con số các Hồng Y đi bầu sẽ không
vượt quá 120 vị.
Mật nghị bầu Đức Giáo Hoàng sẽ diễn ra bên trong
lãnh thổ của Vatican trong những khu vực và tòa nhà đã được ấn định dành riêng
cho việc này (x.UDG 41)
Trước đây, các Hồng Y được quyền bầu phiếu cư trú tại
Điện Giáo Hoàng nối liền với Nguyện Đường Sixtina, nơi diễn ra cuộc bầu cử. Mỗi
lần có cuộc bầu cử, Điện Giáo Hoàng đã được sắp xếp lại biến thành nơi ăn, ở,
ngủ, nghỉ cho các Hồng Y trong suốt thời gian diễn ra cuộc bầu cử, hoàn toàn
thiếu tiện nghi. Vì trong lịch sử đã có những cuộc bầu giáo hoàng phải mất gần
3 năm mới xong nên Đức Giáo Hoàng Gregory X khi lên ngôi đã thiết lập Cơ Mật Viện
hay Mật Nghị ( nguyên ngữ La tinh là cum- clave, “với chìa khóa”) vào năm 1274
và ra chỉ thị các cuộc bầu Giáo Hoàng phải được tổ chức tại một nơi đóng kín
nghiêm ngặt, và các vị hồng y phải sống trong điều kiện ăn ở tương đối không
thoải mái để không thể kéo dài lâu ngày cuộc bầu cử được.
Đức Gioan Phaolô II trong Tông Hiến UDG đã cải tổ lại
việc này và quyết định từ nay các Hồng Y sẽ cư ngụ tại tòa nhà Domus Sanctae
Marthae đầy đủ tiện nghi hơn (x. UDG 42), cách Nguyện Đường Sixtina chừng hơn
300m (350 yards). Tòa nhà hai tầng này có 106 phòng (gồm phòng làm việc, phòng
ngủ, phòng tắm) và 22 phòng đơn. Có hai cách đi từ Domus Sanctae Marthae tới
Nguyện Đường Sixtina: Đi bộ ngang qua Đền Thánh Phêrô, rồi dùng thang máy lên
Nguyện Đường Sixtina hoặc ngồi xe buýt thẳng tới nguyện đường.
Một điều rất được nhấn mạnh trong Tông Hiến là tính
bảo mật nghiêm nhặt của Mật Nghị (x.UDG 43) Kể từ lúc ấn định việc bắt đầu cuộc
bầu cử cho đến lúc có Đức Giáo Hoàng mới tòa nhà Domus Sanctae Marthae và nhà
nguyện Sixtina phải được đóng kín và canh giữ nghiêm nhặt cho đến khi bầu cử
hoàn tất. Cách riêng, cũng cần nhờ các chuyên viên đáng tin cậy để bảo đảm rằng
không có các thiết bị thu âm, truyền thanh và truyền hình được lắp đặt ở những
nơi kể trên, đặc biệt là Nhà nguyện Sixtina, nơi sẽ diễn ra các vòng bầu phiếu.
Những ai vi phạm sẽ bị nghiêm phạt theo quyết định của Đức Giáo Hoàng tương lai
(x.UDG 55). Cả khu vực Vatican cũng phải được tổ chức để bảo đảm bí mật cũng
như diễn tiến bầu cử được dễ dàng. Đặc biệt là không để cho bất cứ ai tiếp cận
với các Hồng Y cử tri khi các ngài di chuyển từ tòa nhà Domus Sanctae Marthae đến
Điện Giáo Hoàng.
Những lần bầu cử trước đây, các Đức Hồng Y cử tri cư
trú tại Điện Giáo Hoàng nối liền với Nguyện Đường Sixtina, nên không phải đi ra
ngoài sân trống. Lần bầu cử Giáo Hoàng sắp tới là lần đầu tiên mỗi ngày các Hồng
Y phải đi lại vài chuyến băng ngang qua khoảng trống từ tòa nhà cư trú đến nơi
bầu cử. Do đó để được bảo mật tuyệt đối, luật lệ càng nghiêm ngặt hơn nhằm đối
phó với các kỹ thuật truyền tin tân kỳ hiện nay, như điện thoại cầm tay và các
máy móc thu thanh thu hình tối tân khác.
Trong suốt thời gian diễn ra cuộc bầu cử Các Đức Hồng
Y sẽ không có bất cứ một tiếp xúc trực tiếp hay gián tiếp nào với thế giới bên
ngoài, sẽ không liên lạc thư từ, điện thoại hay bằng những phương tiện truyền
thông khác với những nguời ngoài khuôn khổ nơi diễn ra cuộc bầu cử, trừ những
chuyện đặc biệt khẩn cấp phải đựợc chuẩn nhận bởi Đức Hồng Y Thị Thần và 3 Hồng
Y phụ tá (x. UDG 44). Mọi phương tiện truyền thông hoàn toàn giới hạn. Các Đức
Hồng Y sẽ không được xem báo hay tạp chí, không nghe radio hay xem truyền hình,
không điện thoại hoặc điện thư, không gửi hoặc nhận thư tín từ bên ngoài thành
phố Vatican (x.UDG57).
Trong thời gian bầu cử, một số người cần thiết khác
được phép phụ giúp các Hồng Y. Tất cả đều cư ngụ chung tại toà nhà Domus
Sanctae Marthae, và đều phải tuyên thệ tuyệt đối giữ bí mật về mọi việc xảy ra
trong tiến trình cuộc bầu cử. Nếu vi phạm tính bí mật bằng lời nói, chữ viết
hay dấu hiệu hay bằng cách nào khác sẽ bị vạ tuyệt thông tiền kết, dành riêng
cho Tòa Thánh (x. UDG 58).
Các vị gồm có:
Thư ký Hồng Y Đoàn cũng là Thư ký cuộc bầu cử;
Trưởng Lễ Nghi Phụng Vụ của Đức Giáo Hoàng và hai phụ
tá;
Hai tu sĩ phụ trách phòng thánh của Nhà Nguyện Giáo
Hoàng;
Một Giáo sĩ phụ tá cho Trưởng Hồng Y Đoàn;
Vài Linh mục nói nhiều thứ tiếng lo việc Giải tội;
Hai Bác sĩ Y Khoa sẵn sàng cho những trường hợp cấp
cứu;
Một số nhân viên lo việc nội trợ và ăn uống. (x.UDG
46)
THỂ THỨC BẦU CỬ
Theo Giáo Luật, các Đức
Hồng Y có thể bầu cho bất cứ một người nam Công giáo nào cũng được, với điều kiện
là người được bầu cũng phải là hoặc sẽ trở thành Giám mục nếu ông chưa được
phong chức từ trước ( x.Giáo Luật 332 § 1). Tuy nhiên trong thực tế, các Hồng Y
chỉ quan tâm đặc biệt và chỉ bầu cho một trong các vị có mặt trong Hồng Y Đoàn.
Đức Giáo Hoàng Urbano VI được coi là vị Giáo Hoàng cuối cùng không phải là Hồng
Y. Hiện tại không có Hồng Y nào dưới 80 tuổi mà chưa là Giám mục.
Vòng bầu phiếu thứ nhất
Cuộc bầu cử chính thức bắt đầu bằng một Thánh Lễ trọng
thể “ Pro eligendo Papa “ vào buổi sáng tại Đền Thánh Phêrô. Sau đó buổi chiều
các Hồng Y tụ họp tại nhà nguyện Pauline của Điện Giáo Hoàng trong cuộc rước trọng
thể đến Nhà Nguyện Sixtina, và nơi đây một lần nữa các ngài đặt tay lên Sách
Thánh long trọng tuyên thệ tuân theo đúng các chỉ thị của Tông Hiến, tôn trọng
kết qủa bầu cử, bênh vực và bảo vệ quyền lợi Giáo Hội, và đặc biệt “tuyệt đối
giữ bí mật về tất cả mọi sự việc liên quan đến cuộc bầu cử Đức Giáo Hoàng ”.
Tiếp theo vào buổi
chiều, các Hồng Y ngồi vào ghế được kê chung quanh các bức tường của nguyện đường,
và vòng bầu phiếu lần thứ nhất bắt đầu và chỉ có một vòng bỏ phiếu trong ngày đầu
tiên mà thôi.
Lịch sử của Giáo Hội trong 9 thế kỷ qua, có 3
cách bỏ phiếu đã từng được áp dụng. Thể thức bỏ phiếu thứ nhất là “per
acclamationem” (tung hô) trong đó một vị hồng y có thế giá bộc phát xướng tên của
vị mà mình muốn bầu Giáo Hoàng và tất cả đồng loạt tung hô biểu lộ sự đồng
tình. Thể thức thứ hai là “per compromissum” (ủy quyền) trong đó các vị Hồng Y ủy
quyền cho một ủy ban gồm tối thiểu là 9 vị Hồng Y và tối đa là 15 vị Hồng Y, và
hứa tuân phục kết quả do ủy ban này chọn ra. Trong thực tế, từ cuối thế kỷ thứ
14 đến nay, cả hai cách này đều không còn được áp dụng. Tông hiến “Universi Dominici Gregis”
quy định chỉ có một cách bầu duy nhất là bỏ phiếu kín ”per scrutinium” (x. UDG
62).
* Thủ tục bầu phiếu sẽ diễn ra gồm ba giai đoạn :
1. Tiền bầu phiếu: bốc thăm để chọn ra 3 vị giám
sát, 3 vị thu phiếu các Hồng Y đau yếu, 3 vị kiểm phiếu ( x.UDG 64).
2. Bầu phiếu: bỏ lá phiếu vào bình đựng, trộn lẫn
các phiếu bầu, mở phiếu bầu.( x.UDG 66)
3. Hậu bầu phiếu: Tính phiếu để đắc cử, kiểm tra lại
các phiếu, đốt phiếu bầu (x.UDG 70).
Các Đức Hồng Y được trao phiếu bầu cử, trong đó có
ghi hàng chữ tiếng Latinh “Eligo in summum Pontificem”, có nghĩa là “Tôi xin bầu
lên chức vị Giáo Hoàng”. Các Hồng Y viết vào phiếu bầu tên người mà mình muốn bầu
cho, gấp lại làm tư, giơ cao phiếu bầu và lần lượt từng vị tiến lên đọc to lời
thề như sau : “Tôi xin Chúa Kitô, Đấng sẽ phán xét tôi, làm chứng là tôi bầu
cho người mà, trước mặt Chúa, tôi xét là đáng được bầu”. Sau đó đặt phiếu
bầu của mình vào một bình lớn có khay che để trên bàn thờ. Sau khi tất cả các Đức
Hồng Y đã bỏ phiếu vào bình. Một vị giám sát sẽ lắc bình nhiều lần để trộn lẫn
các phiếu. Rồi sau đó một vị khác sẽ kiểm từng phiếu một. Từng phiếu bầu được lần
lượt mở ra và đọc lớn tên người được ghi trên phiếu bầu để các Hồng Y cùng theo
dõi kết qủa. Nếu tên vị nào được hai phần ba tổng số phiếu bầu, vị đó được đắc
cử Giáo Hoàng.
Nếu trong ngày đầu tiên, có vị nào được 2 phần 3 số
phiếu hay hơn, tức là 77 phiếu hay hơn nữa, thì cuộc bầu cử kết thúc. Nếu
không, cuộc bầu cử sẽ kéo dài sang các ngày tiếp theo. Trong các ngày tiếp
theo, mỗi ngày Hồng Y Đoàn sẽ có 4 vòng bỏ phiếu, hai vòng buổi sáng và hai
vòng buổi chiều. Cuộc bầu cử chấm dứt tức khắc khi có vị nào được 2 phần 3 số
phiếu hay hơn.
Đức Hồng Y Thị Thần sẽ viết báo cáo về các buổi bầu
phiếu cũng như các kết quả. Báo cáo này cần được 3 hồng y phụ tá chuẩn nhận. Bản
này sẽ được trình cho Đức Giáo Hoàng và lưu vào văn khố (x. UDG 71).
Từ vòng bầu phiếu thứ hai
Ngày đầu tiên của cuộc bầu cử nếu không có vị nào đắc
cử trong vòng bầu phiếu thứ nhất, cuộc bầu cử được tiếp tục ngày hôm sau. Mỗi
ngày, bầu hai lần buổi sáng và hai lần buổi chiều. Cứ sau mỗi hai vòng bầu cử,
tất cả các phiếu bầu và giấy tờ ghi chép đều phải đốt bỏ. Các phiếu bầu được tẩm
chất hóa học khi đốt khói ra màu đen, dấu hiệu cho thế giới bên ngoài biết là
chưa bầu được Giáo Hoàng.
Sau 3 ngày bầu cử, nều chưa bầu đựơc ai làm Giáo
Hoàng, các Hồng Y có thể quyết định nghỉ một ngày để cầu nguyện, bàn thảo và
nghe một giáo huấn ngắn của vị Niên Trưởng Hồng Y đẳng Phó Tế trước khi tiếp tục
cuộc bầu cử (x. UDG74). Sau đó cứ sau mỗi 7 vòng bầu cử, lại có thể tạm nghỉ để
cầu nguyện, trao đổi và nghe giáo huấn lần lượt của Niên Truởng Hồng Y đẳng
Linh Mục rồi Niên Trưởng Hồng Y đẳng Giám mục. Sau vòng bầu phiếu thứ 30, nếu vẫn
chưa có vị nào đủ 2/3 số phiếu đòi hỏi, Đức Hồng Y Thị Thần sẽ mời các Hồng Y
phát biểu cách tiến hành bầu cử. Tùy theo quyết định của các Hồng y – với đa số
tương đối – mà có thể tiếp tục bầu như trước hoặc để đắc cử chỉ cần đa số tuyệt
đối hay theo cách giữ lại hai vị nhiều phiếu nhất ở vòng 30 làm ứng viên cho
vòng bầu thứ 31. Kể từ vòng thứ 31, có thể chỉ cần đa số tuyệt đối hay đa số
qúa bán là được đắc cử Giáo Hoàng (x. UDG 75).
Cuộc bầu cử cứ tiếp tục cho tới khi bầu được Giáo
Hoàng mới. Không có giới hạn thời gian bầu cử là bao lâu, và cũng không giới hạn
số vòng bầu cử là bao nhiêu. Tuy nhiên trên thực tế, cuộc bầu cử chỉ cần vài
ngày là các Hồng Y bầu được Giáo Hoàng mới. Từ năm 1831 đến nay, chưa có cuộc bầu
cử Giáo Hoàng nào kéo dài hơn 4 ngày.
ĐỨC GIÁO HOÀNG MỚI
Khi có một vị đã đạt được số phiếu bầu cần thiết,
ngài sẽ được vị Niên Trưởng Hồng Y Đoàn hỏi : Ngài có chấp nhận cuộc bầu cử
theo giáo luật đặt ngài làm Giáo Hoàng không ? Và ngay sau khi ngài trả lời ưng
thuận thì ngài sẽ được hỏi : Ngài lấy danh hiệu Giáo Hoàng là gì ? Việc đặt
danh hiệu Giáo Hoàng là truyền thống bắt đầu có từ thế kỷ thứ X.
Nếu vị được đắc cử đã là Giám Mục thì ngay lập tức
ngài trở thành Giám Mục Giáo Phận Rôma, là Giáo Hoàng đứng đầu Giáo Hội Công
Giáo hoàn cầu và là thủ lãnh của Giám mục Đoàn toàn thế giới ( x. Giáo Luật
331).
Nếu người đắc cử chưa có chức Giám Mục thì ngài sẽ
được tấn phong ngay (x.UDG 88). Vị Niên Trưởng Hồng Y Đoàn sẽ đảm nhận việc
phong chức cho vị đắc cử Giáo Hoàng. Mật nghị kết thúc ngay khi vị tân Giáo
Hoàng chấp thuận việc bầu cử ngài.
Theo truyền thống, dấu hiệu đầu tiên cho thế giới
bên ngoài biết đã bầu được Giáo Hoàng mới, đó là cho khói trắng bốc lên từ ống
khói Nguyện Đường Sixtina do việc đốt các phiếu bầu và các giấy tờ ghi chép
vòng bầu cuối cùng có tẩm chất hóa học tạo thành khói trắng. Lần này thì khói
trắng sẽ bốc lên kèm theo chuông báo. Vì lần trước khi bầu được Đức Giáo Hoàng
khói trắng lại có màu xám khiến giáo dân đứng ngoài không phân biệt được. Tiếp
theo, các Hồng Y lần lượt tiến lên chúc mừng và hứa vâng phục Đức Giáo Hoàng mới.
(Tài liệu do Nguyễn Hữu Phát gởi từ Bỉ)
