THƠ NGUYỄN TRÃI, NHỮNG BÀI CHỮ HÁN HAY NHẤT
( Hương Lệ
Oanh)
Nguyễn
Trãi 阮廌 (1380-1442) hiệu Ức Trai là một
nhà thơ nổi tiếng cũng là một nhà chính trị. Thơ Nguyễn Trãi có phong thái
của một bậc anh hùng có chí khí bản chất thoát vòng danh lợi. Những bài thơ chữ
Hán của ông điêu luyện về ngôn ngữ và thể hiện tinh thần Nho giáo.
“Thính vũ” là một bài thơ chữ Hán đầy tình cảm bộc lộ
tâm tư của tác giả bắt đầu là cảnh trời mưa, trong gian phòng u tối tịch mịch,
thi nhân là khách trọ đã thức thâu đêm một mình trong căn phòng vắng vẻ u tối
nghe tiếng mưa rơi tâm trạng bồn chồn, như chưa thực hiện một hoài bão lớn, một
trách nhiệm nam nhi nợ nước thù nhà, tiếng trúc khua tiếng chuông chùa hoà âm
điệu làm cho nỗi buồn càng chất ngất thức thâu đêm, ngoài trời mưa rỉ rả lúc to
lúc nhỏ, ngâm thơ vẫn không sao ngủ được đến sớm mai. Dưới đây là bài thơ chữ
Hán hay nhất của Nguyễn Trãi.
|
Nguyên tác chữ
Hán
|
Phiên âm
|
|
聽 雨
|
Thính Vũ
|
|
寂 寞 幽 齋 裏
|
Tịch mịch u trai lý
|
|
終 宵 聽 雨 聲
|
Chung tiêu thính vũ
thanh
|
|
蕭 騷 驚 客 枕
|
Tiêu tao kinh khách
chẩm
|
|
點 滴 數 殘 更
|
Điểm trích sổ tàn
canh
|
|
隔 竹 敲 窗 密
|
Cách trúc xao song
mật
|
|
和 鐘 入 夢 清
|
Hòa chung nhập mộng
thanh
|
|
吟 餘 渾 不 寐
|
Ngâm dư hồn bất mị
|
|
斷 續 到 天 明
|
Đoạn tục đáo thiên
minh
|
|
阮 廌
|
Nguyễn Trãi
|
Dịch nghĩa:
Nghe mưa
Vắng vẻ trong phòng tối tăm,
Suốt đêm nghe tiếng trời mưa.
Tiếng não nùng làm kinh động gối khách,
Giọt thánh thót suốt mấy canh tàn.
Cách bụi trúc tiếng khua nhặt vào cửa sổ,
Lẫn tiếng chuông vẳng vào giấc mơ nhẹ nhàng.
Ngâm rồi vẫn không ngủ được,
Nghe đứt nối cho đến trời bình minh.
Dịch thơ:
Diễn dịch bài NGHE
MƯA HLO bắt chước tiền bối phá cách câu một làm lạ câu thơ thêm chút cá tính,
diễn dịch theo thể thất ngôn bát cú luật bằng vần bằng nói lên tâm trạng thi
nhân vào một đêm mưa trong thư phòng tối tịch mịch, tiếng mưa rơi khi to lúc
nhỏ làm lay động tâm tư khách, tiếng trúc khua ngoài song cửa vẳng tiếng chuông
ngân hoà điệu thơ vào mộng ngâm vịnh mà vẫn không sao ngủ được tác giả nhân
cách hoá tiếng gió thổi khóm trúc xào xạc tiếng chuông ngân làm cho tâm hồn
thanh tao tĩnh lặng thao thức cả đêm ngoài trời cứ mưa dai dẳng đứt nối cho đến
sớm mai.
HLO
NGHE MƯA
Thư phòng vắng vẻ
càng u-tịch,
Thao thức nghe mưa tí
tách ngoài.
Phơn phớt gió lùa lay
gối khách,
Mưa rơi rả rích suốt
đêm dài.
Mở lòng tiếng trúc
khua cùng gió,
Hoà nhịp chuông ngân
giấc mộng lay.
Ngâm vịnh vẫn không
sao ngủ được,
Tiếng mưa thưa nhặt
đến ban mai.
huongleoanh virginia
Cùng diễn dịch, với nhà thơ Trần
Quốc Bảo
Kính mời quí Thân hữu đọc : - NGHE MƯA - Trần Quốc Bảo
dich thơ Nguyễn Trãi.
|
聽 雨
|
Thính
Vũ
|
|
寂 寞 幽 齋 裏
|
Tịch mịch u trai lý,
|
|
終 宵 聽 雨 聲
|
Chung tiêu thính vũ
thanh.
|
|
蕭 騷 驚 客 枕
|
Tiêu tao kinh khách
chẩm,
|
|
點 滴 數 殘 更
|
Điểm trích sổ tàn
canh.
|
|
隔 竹 敲 窗 密
|
Cách trúc xao song
mật,
|
|
和 鐘 入 夢 清
|
Hòa chung nhập mộng
thanh.
|
|
吟 餘 渾 不 寐
|
Ngâm dư hồn bất mị,
|
|
斷 續 到 天 明
|
Đoạn tục đáo thiên
minh !
|
|
阮 廌 。抑 齋
|
Nguyễn Trãi - Ức
Trai (1)
|
Bản dịch của Trần Quốc Bảo:
NGHE
MƯA
Không khí phòng văn
rất tịnh êm
Tiếng mưa tí tách rải
ngoài thềm
Gió lùa xào xạc, ngay
bên gối
Giọt rớt nhặt khoan,
suốt cả đêm,
Song trúc rạt rào,
nghe nặng hạt
Chuông chùa trầm
vọng, mộng êm đềm
Trầm tư thao thức
hoài, không ngủ
Rả rich, tới khi trời
sáng thêm.
Trần
Quốc Bảo
Richmond,
Virginia
(1) Nguyễn Trãi 阮廌 (1380-1442) , hiệu
là Ức Trai 抑齋, là
con ông Bảng nhãn Nguyễn Phi Khanh, ông đỗ Tiến sĩ năm1400 . Thuở ấy
nước Nam bị Tầu đô hộ, Ông Phi Khanh bị quân nhà Minh bắt đem về Kim Lăng giết. Nguyễn
Trãi đi theo cha khóc lóc, đến cửa Nam Quan, ông Phi
Khanh bảo con rằng: “Con hãy trở về mà lo trả thù cho cha, rửa nhục
cho Nước, chứ đi theo cha khóc lóc thì ích gì!” . Ông bèn trở
lại, Từ đó, ngày đêm lo việc phục thù. Kịp khi Bình Định Vương Lê
Lợi khởi nghĩa ở đất Lam Sơn, lúc về đánh quân Minh ở Lỗi Giang,
thì ông Nguyễn Trãi, vào yết kiến, dâng bài “Kế Sách Bình Ngô”. Vua
xem, lấy làm hay, dùng ông làm Tham mưu. Sau 10 năm kháng Minh, được
toàn thắng. Lê Lợi lên ngôi tức là vua Lê Thái Tổ, trị vì được 6 năm thì băng
hà.
Ông Nguyễn
Trãi, sau khi làm trọn lời cha dặn, liền từ quan, lui về trí sĩ tại Lệ Chi
Viên. Kế vì vua Lê Lợi, là Lê Thái Tông (1423-1442), khi nối ngôi, hoàng tử mới
11 tuổi (1434), lớn lên kém đức vua cha, ham mê sắc dục. Tháng 7 năm Nhâm Tuất
(1442) Thái Tông ngự hành đến Lệ Chi Viên thăm cựu thần Nguyễn Trãi, thấy nàng
hầu của ông, là Thị Lộ có nhan sắc, bèn bắt theo hầu. Đi đến huyện Gia Bình thì
vua bị đột tử. Triều đình đổ tội giết vua cho Nguyễn Thị Lộ. Bắt ông Nguyễn
Trãi làm tội và tru di cả 3 họ.
Nguyễn Trãi
ngoài tài kinh bang tế thế, ông còn là một nhà văn hoá lớn, có công đóng góp
quí báu vào sự phát triển của văn học và tư tưởng Việt Nam. Bình Ngô Đại Cáo và
Ức Trai Thi Tập (105 bài thơ chữ Hán) là những tác phẩm bất hủ của Nguyễn
Trãi còn lưu truyền hậu thế.
