Ô môi

Sau chuyến về quê năm 2011, cây ô môi sau nhà cũng theo cha mẹ tôi ra đi từ lúc nào không ai còn nhớ. Các cháu tôi nay ngoài 30 nhưng không có ấn tượng gì về cây ô môi. Năm mươi năm về trước, tôi thường ngắm hoa ô môi vào giữa xuân, rồi khi nó có trái, tôi leo lên cây hái trái, đem xuống phơi khô vài ngày rồi bắt đầu thưởng thức. Khi mùa lúa xong, gió bấc bắt đầu thổi, cây ô môi tưởng như đã chết, trơ trụi lá, để lộ những cành giữa bầu trời.
Tôi có email và gọi điện cho các cựu học sinh Đất đỏ nhưng không ai tìm thấy nó ở miền đông nam hay tây nam. 

(Chú thích: Những hình ảnh, bài ca lấy từ những nguồn trên Internet. Cám ơn các tác giả đã đăng)

Cây ô môi  tên khoa học là Cassia grandis L. F.(Bactyrilobium molle Schrader, C. brasiliana Lam., C. mollis Vahl.), thuộc họ Vang ( Caesalpiniaceae). Người Hoa gọi là đại quả thiết đao mộc 大果鐵刀木. Nó cao khoảng 10-20 m,  có võ nhẵn và cành màu sét rĩ khi còn non và có màu nâu đen khi già . Lá nó thành đôi dài từ ½ tấc đến hơn 1 tấc, màu xanh và có gân. Hoa nó màu hồng.  Cây ô môi thường mọc hoang trong rừng, ít khi người ta trồng nó ở nhà . Dân quê ngâm trái ô môi với rượu để làm thuốc trị bịnh tiêu hoá. Hột ô môi ngâm nước sôi đến khi nở ra, nấu chè với đậu xanh là món ăn đạm bạc, đậm tình quê hương.

Cây ô môi trổ bông khi trụi lá giống như các cây ở Hoa kỳ trổ bông vào mùa xuân. Thời gian từ lúc đơm bông cho đến khi có trái có thể ăn được gần 8 đến 9 tháng.

Muốn ăn ô môi, để đầu có cuống xuống thớt, róc ngược 2 đường gân chạy dài từ nơi cuối trái đến đầu có cuống. Sau đó dùng tay ép cho nó xêu vẹo và bóc lấy từng miếng như đồng tiền 5 xu rồi bỏ vào miệng nhai. Càng nhai càng thấy mùi hăng hăng, khăm khắm, vị ngọt bùi bùi và miệng thì dính đầy sáp ô môi (môi đen).

Những buổi trưa hè đi trên bờ ruộng, văng vẳng từ xa tiếng hát Tấn Tài vọng lại, không ai không cảm thấy buồn man mát:

Bến nước năm xưa chỉ còn cội đa già chơ vơ rũ bóng, gió đông ơi lòng tôi đà ớn lạnh sao gió đông còn thổi làm chi cho bông ô môi rũ cánh rụng tơi ….bời

Nay ở xứ người, nghe bài vọng cổ này càng thêm thắt ruột:

Kể từ đó như cánh bèo mặt nước
Trôi bập bềnh trên bốn mặt trường giang
Rồi một chiều lòng chạnh nhớ quê hương
Tôi về thăm lại xóm làng quen thuộc. 

Tôi ngồi dưới rặng ô môi nhìn cánh hoa rụng rơi trên mặt nước theo trận gió tàn đông lướt thướt bay…. về.

Virginia ngày 3 tháng 5 năm 2013

Trần-Lâm Phát

1. Bài hát tân nhạc Bông ô môi của nhạc sĩ Sơn Hạ do Thu Trang & Tuấn Kiệt hát:

2. Bài vọng cổ Bông ô môi của soạn giả Viễn Châu do Minh Huy ca:

 3. Karaoke Cổ nhạc Bông Ô Môi:

Sau đây là bài vọng cổ Bông ô môi của soạn giả Viễn Châu:

Lý con sáo:

Bông ô môi gió cuốn rụng đầy trên sông
Nhìn mây trời mênh mông
Kẻ ly hương nay đã quay về
Sao trong dạ não nề
Hồi chuông buồn từ xa vẳng đưa
Trong khói sương thêm tái tê hồn ta
Ngồi bên bờ nhìn hoa lá rơi
Cơn gió đưa theo nước sông buồn trôi. 

Vọng cổ
1. Bến nước năm xưa chỉ còn cội đa già chơ vơ rũ bóng, gió đông ơi lòng tôi đà ớn lạnh sao gió đông còn thổi làm chi cho bông ô môi rũ cánh rụng tơi …. bời
Người cũ giờ đây sao vắng dạng đâu rồi! Mây lang thang bay về nơi vô định, sương khói nhạt nhòa hoa thắm cũng buồn trôi. Mười năm rồi còn chi nữa em ơi, mình xa nhau mỗi kẻ một phương buồn, tôi giang hồ đã mỏi gót phong sương, em ở đây với bốn bề khói lửa. 

2. Tôi quên làm sao ngày tôi sang nhà em, ăn bát canh mồng tơi với nồi cơm gạo mới rồi chia tay từ giã để lên đường. Em bơi xuồng ba lá tiễn đưa tôi đến tận đầu làng.  Khi chia tay cả hai còn bịn rịn, nước mắt đôi dòng cứ ràn rụa trào tuôn. Về đi em lo rẫy bái nương khoai, mình còn gặp gỡ khi thanh bình trở lại. Dù xa cách đầu non hay cuối bãi, tôi vái van trời cho quê ngoại bình yên.

Nói lối:
Kể từ đó như cánh bèo mặt nước
Trôi bập bềnh trên bốn mặt trường giang
Rồi một chiều lòng chạnh nhớ quê hương
Tôi về thăm lại xóm làng quen thuộc.

Vọng cổ
4. Tôi ngồi dưới rặng ô môi nhìn cánh hoa rụng rơi trên mặt nước theo trận gió tàn đông lướt thướt bay…. về.
Chuông đổ từ xa một âm thanh vang vọng não nề. Mùi hương khói theo gió chiều phảng phất từ một ngôi chùa đổ nát cạnh bờ sông. Trên chiếc xuồng có một ông lão quen quen, màu tuyết trắng in trên mái đầu nắng gió. Theo lượng sóng bập bềnh xuôi ngược, đang thả đường câu trên mặt nước sông đầy.

5. Bác Sáu giăng câu cho thuyền cặp bến, ngước mắt nhìn tôi thay tiếng hỏi câu chào. Giây lâu bác mới nghẹn ngào lên tiếng, cháu ở xa xôi về tự hồi nào. Cháu ơi! Con tư nó đã lấy chồng từ năm năm về trước, nhưng số phần nó bạc phước vô duyên, chồng nó chết đi  rồi không chổ tựa nương, nên nó buồn khổ nên vào chùa xin quy y thí pháp, nhưng khói lửa vô tình không tha nơi phật tự, nên giờ đây nó thành ra một sư nữ tật nguyền.

6. Trời u ám bổng vụt vù cơn gió lạnh cuốn theo từng cánh ô môi
tiếng chuông đại đồng vang vọng xa xôi nghe như tiếng khóc u hoài nức nở,
trước cổng tan hoang tôi còn bỡ ngỡ, nữa muốn quay về nữa không nỡ dời chân. Tiếng tụng niệm theo gió chiều vọng đến khiến lòng tôi thêm tê tái bâng khuâng!
Ô môi rụng cánh đầy sông, mấy mùa hoa nở mấy năm nợ tình.
Tôi bây giờ một kẻ bơ vơ bởi đời với đạo ngăn chia hai lối rẽ. Ô môi rụng cánh tơi bời, chuông tắt lâu lâu rồi tôi còn đứng mong ai.