Bình bài thơ" Một mình"

Một mình
       Một mình ta rót cho ta,
    Bạn gần đi vắng bạn xa chưa về
       Bạn đi xuôi ngược trăm bề
    Một mình ta rót đề huề cùng ai!
                       Hiền Hòa

Hiền Hòa tốt nghiệp hạng 3/34 lớp 69-72, khóa 11 ban Việt Hán ĐHSP Sàigòn, cựu gs Tống Phước Hiệp, Vĩnh Long; Thượng Hiền và Gia Long, Sài gòn

Tác giả diển tả tâm trạng cô đơn của 1 người bạn chân tình khi bạn bè đã đôi ngã đôi bờ, bận rộn với cuộc sống và quên đi người bạn cũ:

          Một mình ta rót cho ta,
          Bạn gần đi vắng bạn xa chưa về

Đọc hai câu thơ này, ai ai cũng thấy 1 nổi buồn bâng khuâng  khó tả, nó mang đến cho người đọc một dĩ vãng xa xôi mà nhà thơ sông Đà núi Tản đã 1 lần làm chấn động nền văn học:

Kiếp sau xin chớ làm người

Làm đôi chim nhạn tung trời mà bay

Tuỳ theo cách ngắt câu, người đọc có hai tâm trạng khác nhau:

“Một mình ta, rót cho ta” cho thấy sự chán chường ngạo mạn trong cô đơn

Nhưng nếu ngắt câu “Một mình, ta rót cho ta”   người đọc cảm thông sự  cô đơn buồn bã của tác giả.

Điệp ngữ “ta” nhấn mạnh bản ngã cô đơn; nó khác hẳn điệp ngữ, đồng âm dị nghìa mà văn học bình dân hay dùng:

Trúc với mai, mai về trúc  nhớ

Mai trúc về, trúc nhớ mai không

Tại sao “Bạn gần đi vắng”?

Cuộc sống khó khăn trong xã hội “ con vua thì được làm vua, con sải ở chùa đi quét lá đa”. Ai ai cũng đầu tắt mặt tối , chạy đôn chạy đáo, lo  miếng ăn hàng ngày, đâu còn thời gian cho bạn. Xã hội đó đã giết đi tình bằng hữu mà ta từng nghe trong những ngày đủng đỉnh trên ghế nhà trường khi học về Luận ngữ của Khổng Tử:

Hữu bằng tự viển phương lai, bất diệc lạc hồ? (有朋自遠方來，不亦樂乎？)

Còn “bạn xa chưa về”

Xa là  đâu? Cùng lắm là “ anh đi ba bửa anh về” nhưng sao tác giả kêu lên nổi bi thương, nhớ nhung người bạn cũ.

 Biến cố lịch sử gây ra biết bao cảnh con mất cha, vợ xa chồng, thầy xa trò, bạn bè ly tán. Tác giả đơn độc bên chén trà, bên ly rượu đắng, giọt mắt khô khan, tiếng không ra lời.  Bạn bè giờ đây trăm phương ngàn hướng, xa nhau cả ½ vòng trái đất, biết bao giờ có dịp “chén tạc chén thù” . Nỗi nhớ thương bạn cũ qua lời than “ bạn xa chưa về” không tránh sự lệ rơi của đoc giả.

Tác giả thương cho cuộc sống  tha phương cầu thực của bạn mình, mặc dù tác giả cũng sống trong cảnh khố rách áo ôm.

            Bạn đi xuôi ngược trăm bề

Từ “xuôi ngược” cho ta thấy trăm ngàn khó khăn của người “lội dòng nước ngược”. Tuy nhiên,  kẻ tha hương còn có dòng nước ngược để lội, cuộc đời còn có cơ hội vươn lên không như tác giả, bị gió cuốn theo dòng  và chịu cảnh bi quan.
Ngày xưa Nguyễn Khuyến nói lên tấm chân tình của bè bạn:

Rượu ngon không có bạn hiền

Không mua không phải không tiền không mua

Và Tản Đà cũng đã từng lên tiếng “ Đồ ăn ngon, chổ nồi ăn ngon nhưng không có người cùng ăn cho ngon, không ngon!”
Thì ngày hôm nay Hiền Hòa cũng không thoát khỏi hoàn cảnh chung của người dân Việt:

    Một mình ta rót đề huề cùng ai!

Hiền Hòa ơi!

Nơi bên ấy bạn gần thì có
Ở bên này bạn lại khó tìm
Mặc dù trong túi có tiền
Nhưng bầu rượu thắm đợi thuyền bạn sang

                                                        Virginia ngày 6 tháng 8 năm 2010

                                                        Trần-Lâm Phát