Họp mặt năm 2013

Ban biên tập nhận được 2 tấm hình họp mặt 2013 do Hồng Ngọc gởi đến. Cám ơn Hồng Ngọc .

Luật thơ song thất lục bát

Thơ song thất lục bát

 

1.    Định-nghĩa:

                     Thơ song thất lục bát là thể thơ thuần tuý của người Việt-nam. Bài thơ bắt                         đầu bằng hai câu bảy chữ, kế tiếp câu sáu chữ và chấm dứt bằng câu tám                         chữ.

Thí dụ:

Thuở lâm hành oanh chưa bén liễu,

                    Hỏi ngày về, ước nẻo quyên ca.

                    Nay quyên đã giục oanh già,

Ý nhi lại gáy trước nhà líu lo

(Chinh phụ ngâm khúc - Đoàn Thị Điễm?)

 

2.    Cách gieo vần:

 Chữ cuối của câu bảy thứ nhất phải vần với chữ thứ 5 của câu bảy thứ hai và đều là vần trắc.

Chữ cuối của câu bảy thứ hai phải vần với chữ cuối của câu lục (sáu chữ), đều là vần bằng.

Chữ thứ 6 của câu lục chữ phải vần với chữ thứ 6 của câu bát (8 chữ), đều là vần bằng và chữ thứ 8 của câu bát phải vần với chữ thứ 5 của câu thất (7 chữ) thứ nhất của khổ tiếp theo, đều là vần bằng

 Thí dụ:

 Trải vách quế gió vàng hiu hắt,

Mảnh vũ y lạnh ngắt như đồng,

Oán chi những khách tiêu phòng

Mà xui phận bạc nằm trong má đào

Duyên đã may cớ sao lại rủi

Nghĩ nguồn cơn dở dói sao đang

Vì đâu nên nỗi dở dang

Nghĩ mình mình lại thêm thương nỗi mình

(Cung oán ngâm khúc - Nguyễn Gia Thiều)

 

3.    Luật bằng trắc:

                 Vần bằng (B) gồm những chữ có dấu huyền hay không dấu.

Vần trắc (T) gồm những chữ có dấu sắc, dấu hỏi, và dấu ngã.

Theo đúng luật thì ngoại trừ chữ thứ nhất của câu song thất; còn các chữ còn lại của câu bảy chữ, câu lục và câu bát phải như sau:

XTTBBTT

XBBTTBB

BB TT BB

BB TT BB TB

 Thí dụ:

 Cầu thệ thủy ngồi trơ cổ độ

X     T     T      B    B    T  T

Quán thu phong đứng rũ tà huy

 X        B     B       T      T  B  B

Phong trần đến cả sơn khê

  B         B    T    T   B     B

Tang thương đến cả hoa kia cỏ này

  B        B         T    T   B   B   T   B

 (Cung oán ngâm khúc - Nguyễn Gia Thiều)

 Vì đúng luật rất là khó nên nhà thơ chỉ theo luật cho chữ thứ ba, thứ năm và thứ bảy cho câu song thất; còn câu lục bát thì theo lệ “Nhất Tam Ngũ bất luận, Nhì Tứ Lục phân minh” nghĩa là chữ thứ nhất, chữ thứ ba, chữ thứ năm không cần đúng luật và chữ thứ hai, chữ thứ tư, chữ thứ sáu và chữ thứ tám phải theo đúng luật.

 

 X X T X B X T

 X X B X T X B

 X B X T X B

 X B X T X B X B

 

Thí dụ:

 Mười ba số nghĩ suy đếm kỹ

         X    X    T    X     B    X    T

Ngày thuyền trôi đến chỉ Bình Tuy

         X         X       B     X    T     X    B

Ước mong chưa được cái gì

       X      B       X      T      X    B

Lại mang vạ đến một khi lạc đường

        X    B      X   T     X    B   X    B    

         ( Hành trình tự do - Trần-Lâm Phát)

Ngoài ra nếu hai câu bảy chữ sóng nhau (đối hay không đối) thì chữ thứ hai và chữ thứ ba của câu bảy thứ nhất có thể chuyển từ TT ra BB

                     Thí dụ hai câu đối nhau:

                     Chàng thì đi cỏi xa mưa gió

                    Thiếp lại về buồng cũ chiếu chăn

(Chinh phụ ngâm khúc - Đoàn Thị Điễm?)

 

Thí dụ hai câu không đối nhau:

 

Chàng thì đi vào nơi gió cát

Đêm trăng này nghĩ mát phương nao?

4.            Họa:

 Hoạ thơ song thất lục bát cũng giống như họa thơ lục bát

 4.1 Vần:

Bài họa phải theo những nguyên tắc sau đây:

Những chữ sau đây của bài họa phải dùng đúng chữ của bài xướng

·       Hai câu song thất: chữ thứ nhất, thứ 5 và thứ 7

·       Câu lục: chữ thứ nhất và chữ thứ 6

             ·       Câu  bát: chữ thứ nhất, thứ 6 và thứ 8 

·       Chữ thứ 8 câu 8 cuối bài họa không phụ thuộc vào vần câu 6 ở trên.

Bài họa không được dùng những chữ của bài xướng:

·       Câu 7: chữ thứ 4 và chữ thứ 6

·       Câu 6 : chữ thứ 5

·       Câu 8: chữ thứ 5, chữ thứ 7

Tuy nhiên vì quá  khó nên người họa chỉ dùng những chữ thứ 6 và thứ 8 của bài xướng và  chữ thứ 6  câu 8 thì có thể họa vần, không bắt buộc phải dùng chữ của bài xướng. 

          4.2 Ý:

Không nhất thiết phải theo ý của bài xướng

Không nên gượng ép theo sát chữ của bài xướng

 Virgina, ngày 28 tháng 9 năm 2007

Trần-Lâm Phát

Luật thơ Đường

Thơ Đường luật

 

1. Định nghĩa: 

Thơ Đường luật  (唐 律) là thể thơ thuần tuý của  người Trung hoa, nó bắt đầu từ đời Đường (618-907) và có khi còn gọi là cận thể (近體). Khi thơ Đường luật du mhập vào Việt nam thì âm luật hoàn toàn của người Việt nam.

Nếu bài thơ gồm có 4 câu  thì gọi là tứ tuyệt và có 8 câu thì gọi là bát cú.  Trong bài thơ nếu mỗi câu có 5 chữ  thì gọi là ngũ ngôn và 7 chữ thì gọi là thất ngôn.

Vì thế thơ Đường có thể phân ra làm 2 loại:

·         Tứ tuyệt gồm có ngũ ngôn hoặc thất ngôn tứ tuyệt

·         Bát cú gồm có ngũ ngôn hoặc thất ngôn bát cú

 Thí dụ: thất ngôn tứ tuyệt

            Nam Quốc Sơn Hà

南 國 山 河

Nam quốc sơn hà Nam đế cư

南 國 山 河 南 帝 居

Tiệt nhiên định phận tại thiên thư

截 然 定 分 在 天 書

Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm

如 何 逆 虜 來 侵 犯

Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư

汝 等 行 看 取 敗 虛

Lý Thường Kiệt

李  常 傑
                   

Chú thích: Bài viết này chú tâm đến thể thất ngôn bát cú.

 2. Cách gieo vần:

 Thất ngôn bát cú là thể thơ Đường thông dụng nhất. Bài thơ phải có 5 vần  giống nhau (độc vận) và thông thường là vần bằng. Chữ cuối của câu một phải vần với chữ cuối của các câu chẵn (2, 4, 6, 8).

 3. Luật bằng trắc:

 Vần bằng (B) gồm những chữ có dấu  huyền hay không dấu.

 Vần trắc (T) gồm những chữ có dấu  sắc, dấu hỏi, dấu ngã và dấu nặng.

 Muốn biết bài thơ thuộc thể loại nào, đọc giã phải nhìn vào chữ thứ nhì của câu một. Nếu chữ ấy là vần bằng thì bài thơ thuộc luật bằng và ngược lại chữ ấy là vần trắc thì bài thơ thuộc luật trắc.

Chữ thứ 8 câu 1 định loại vần cho bài thơ. Nếu là vần bằng thì bài thơ vần bằng; nếu  là vần trắc thì bài thơ vần trắc.

 

Luật bằng x: không cần theo luật		Luật trắc x: không cần theo luật
Chính luật	Thông luật	Chính luật	Thông luật
BBTTTBB	xBxTxBx	TTBBTTB	xTxBxTx
TTBBTTB	xTxBxTx	BBTTTBB	xBxTxBx
TTBBBTT	xTxBxTx	BBTTBBT	xBxTxBx
BBTTTBB	xBxTxBx	TTBBTTB	xTxBxTx
BBTTBBT	xBxTxBx	TTBBBTT	xTxBxTx
TTBBTTB	xTxBxTx	BBTTTBB	xBxTxBx
TTBBBTT	xTxBxTx	BBTTBBT	xBxTxBx
BBTTTBB	xBxTxBx	TTBBTTB	xTxBxTx

 Bài thơ  Nam quốc sơn hà của Lý Thường Kiệt thuộc luật trắc, vần bằng vì  trong câu một, chữ quốc là vần trắc và chữ cư là vần bằng.

 Bài thơ Qua đèo ngang thuộc luật trắc (chữ thứ 2 câu 1: “tới” vần T) và vần bằng (chữ thứ 7 câu 1 “tà” vần B ).

Vì đúng luật rất là khó nên nhà thơ chỉ theo thông luật “Nhất Tam Ngũ bất luận, Nhì Tứ Lục phân minh 一 三 五 不 論, 二 四 六 分 明” nghĩa là chữ thứ nhất, chữ thứ ba, chữ thứ năm không cần đúng luật và chữ thứ hai, chữ thứ tư, chữ thứ sáu phải theo đúng luật.                     

4. Cách đối:

Có 2 cách đối: đối ý và đối chữ.

Đối ý là 2 ý tưởng chọi nhau.

Đối chữ là đối luật bằng trắc như vần bằng đối với vần trắc và phải cùng tự loại như danh từ đối với danh từ, tính từ đối với tính từ, trạng từ đối với trạng từ, động từ đối với động từ v.v.

Trong bài thơ bát cú Đường luật, câu 3 đối với câu 4 và câu 5 đối với câu 6.

Hãy quan sát bài Qua đèo ngang của bà Huyện Thanh Quan:

                          Bước tới đèo ngang bóng xế tà

                         Cỏ cây xanh lá đá chen hoa

                         Lom khom dưới núi tiều vài chú

                         Lác đác bên sông rợ mấy nhà

                          Nhớ nước đau lòng con quốc quốc

                          Thương nhà mõi miệng cái gia gia

                          Dừng chân đứng lại trời non nước

                          Một mảnh tình riêng ta với ta

Câu 3 và câu 4 đối nhau về luật bằng trắc và loại tự :

                         Lom khom (BB) vs Lác đác (TT)

                         dưới núi (TT) vs bên sông (BB)

                         tiều vài chú (BBT) vs rợ mấy nhà (TTB)

 Câu 5 và câu 6 cũng tương tự

5. Niêm:

 Niêm là sự liên lạc về âm luật của 2 câu thơ.

Hai câu thơ trong thơ Đường niêm với nhau khi chữ thứ nhì của 2 câu cùng 1 luật bằng trắc: bằng niêm với bằng, trắc niêm với trắc.

Câu 1 niêm với câu 8

Câu 2 niêm với câu 3

Câu 4 niêm với câu 5

Câu 6 niêm với câu 7

Trong bài Qua đèo ngang :

Chữ thứ nhì trong câu 1 và câu 8 : tới (T) niêm với mảnh (T)

Chữ thứ nhì trong câu 2 và câu 3 : cây (B) niêm với khom (B)

Chữ thứ nhì trong câu 4 và câu 5 : đác (T) niêm với nước (T)

Chữ thứ nhì trong câu 6 và câu 7 : nhà (B) niêm với chân (B)

Nếu bài thơ không niêm với nhau thì gọi là thất niêm.

 6. Bố cục:

 Bài thơ bát cú có 4 phần : đề, thực, luận, kết.

Đề gồm phá đề (câu 1) và thừa dề (câu 2) dùng để mở đầu và đi vào bài.

Thực còn gọi là trạng (câu 3, câu 4) dùng để giải thích đầu bài cho rõ ràng .

Luận (câu 5 và câu 6) dùng để bàn bạc cho rộng nghĩa đầu bài.

Kết (câu 7 và câu 8) dùng để tóm lại ý nghĩa toàn bài. 

7. Họa thơ  

Họa thơ có từ thời vua Lê Thánh Tôn khi ngài lập ra hội Tao đàn nhị thập bát tú 騷壇二十八秀 (28 vì sao) từ năm 1495 cho đến năm 1497.

Có 2 cách họa thơ Đường : hạn vận và phóng vận

Hạn vận:

Lối Hạn vận không có bài xướng mà chỉ có đề và 5 vần

Thí dụ:

Đầu đề: Xuân khuê

5 vần: chờ, hờ, thưa, tơ, thơ

Phải dùng 19 chữ: một, hai, ba, bốn, năm, sáu, bảy, tám, chín, mười, trăm, ngàn, vạn, đôi, cặp,
nửa, trượng, thước, tấc.

       Xuân Khuê

Một mong hai đợi bốn ba chờ
Mười hẹn đêm trăng tám hững hờ
Nửa gối năm canh gà gáy giục
Tấc mây sáu cánh nhạn tin thưa
Trăm lần cặp mắt đôi hàng lệ
Chín khúc bên lòng vạn mối tơ
Ngàn trượng thành sầu đo thước khó
Biếng đem bảy vẻ dệt nên thơ

                               Phan Mạnh Danh

Chú thích: Hè năm 1926 ông Đào Sĩ Nhã đến viếng nhà ông Phan Mạnh Danh và thách ông Danh làm bài thơ hạn vận

Phóng vận:

7.1 Qui tắc:

Lối phóng vận có bài xướng  và phải theo 4 qui tắc:

·       Thể thơ: phải giữ đúng thể thơ: bát cú thì họa phải bát cú; tứ tuyệt thì họa phải tứ tuyệt; thất ngôn thì phải họa thất ngôn, ngũ ngôn thì phải họa ngũ ngôn.

·       Vần: phải dùng 5 vần trong bài xướng và không được dùng chữ trước những chữ gieo vần của bài xướng

 Ý: bài họa phải theo đúng ý hoặc đối ý và có thể diễn tả rộng nghĩa hơn bài xướng

·       Luật: bài họa phải đối với luật bài xướng . Bài xướng luật trắc thì bài họa phải luật bằng và ngược lại.

Khi có nhiều người họa thì chỉ cần người hoạ đầu tiên phải tuân theo luật, người còn lại thì không nhất thiết phải tuân theo.

7.2 Cách thức:

Có 4 cách họa phóng vận:

Họa Nguyên Vận

Họa Đảo Vận

Họa Hoán Vận

Họa Tá Vận

 7.2.1 Họa Nguyên Vận

Bài họa phải theo đúng thứ tự các vần của bài xướng từ trên xuống dưới.

Thí dụ:

Bài xướng Tôn Phu Nhân Qui Thục Cật ngựa thanh gươm vẹn chữ tòng Ngàn thu rạng tiết gái Giang Đông Lìa Ngô bịn rịn chòm mây bạc Về Hán trau tria mảnh má hồng Son phấn thà cam dày gió bụi Đá vàng chi để thẹn non sông Ai về nhắn với Châu Công Cẩn Thà mất lòng anh đặng bụng chồng Tôn Thọ Tường

Bài họa   Cài trâm sửa trấp vẹn câu tòng Mặt ngã trời chiều biệt cõi Đông Tơ toả trời Ngô in sắc trắng Duyên về đất Thục được màu hồng Hai vai tơ tóc bền trời đất Một gánh cang thường nặng núi sông Anh hỡi Tôn Quyền anh có biết Trai ngay thờ chúa gái thờ chồng Phan Văn Trị

 7.2.2 Họa Đảo Vận

Bài họa phải theo đúng thứ tự các vần của bài xướng từ dưới lên trên.

 7.2.3 Họa Hoán Vận

Người họa không cần theo thứ tự vần của bài xướng và có thể đổi theo ý của mình.

 7.2.4 Họa Tá Vận

Đây là cách họa dễ nhất. 

Người họa chỉ mượn vần của bài xướng; không cần phải theo đúng nghĩa của bài xướng và không cần theo luật họa Bằng Trắc. 

Lối hoạ này làm mất giá trị bài xướng.

Virgina, ngày 28 tháng 9 năm 2007

Trần-Lâm Phát

Luật thơ lục bát

Thơ lục bát

1. Định-nghĩa:

Thơ lục bát là thể thơ thuần túy cuả người Việt-nam. Bài thơ bắt đầu bằng câu sáu chữ và chấm dứt bằng câu tám chữ. Thơ lục bát dùng để viết truyện.

Thí dụ:

Chiều chiều ra đứng ngõ sau

Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều

(Ca dao)

2. Cách gieo vần:

Chữ thứ sáu của câu sáu chữ phải vần với chữ thứ sáu của câu tám chữ và chữ thứ tám của câu tám phải vần với chữ thứ sáu của câu sáu tiếp theo và cứ thế cho đến cuối bài.

Thí dụ:

Đầu lòng hai ả tú nga

Thuý Kiều là chị em là Thuý Vân

Mai cốt cách tuyết tinh thần

Mỗi người một vẽ mười phân vẹn mười

(Truyện Kiều, Nguyễn Du)

3. Luật bằng trắc:

Vần bằng (B) gồm những chữ có dấu  huyền hay không dấu.

Vần trắc (T) gồm những chữ có dấu  sắc, dấu hỏi, và dấu ngã.

Theo đúng luật thì câu lục và câu bát phải như sau:

BB TT BB

BB TT BB TB

Thí dụ:

Rồng vàng tắm nước ao tù

B        B      T     T     B  B 

Người khôn ở với người ngu bực mình

B         B      T  T    B      B    T     B

(Ca dao)

Vì đúng luật rất là khó nên nhà thơ chỉ theo luật “ Nhất Tam Ngũ bất luận, Nhì Tứ Lục phân minh 一 三 五 不 論, 二 四 六 分 明” nghĩa là chữ thứ nhất, chữ thứ ba, chữ thứ năm không cần đúng luật và chữ thứ hai,  chữ thứ tư, chữ thứ sáu và  chữ thứ  tám phải theo đúng luật.

Thí dụ:

Nếu tôi tái thế làm người

        B        T            B

Nguyện làm thầy giáo trọn đời kiếp sau

               B            T           B          B

 (Ứơc mơ làm thầy giáo-Trần-Lâm Phát)

                    Mặc dù chữ thứ sáu và chữ thứ tám đều là vần bằng nhưng nó bắt buộc phải khác thanh:

                    Nếu chữ thứ sáu (yêu vận) không dấu (phù bình thanh) thì chữ thứ tám (cước vận) phải dấu huyền (trầm bình thanh) hoặc                      ngược lại.

    

                    Thí dụ:

                       Trăm năm trong cõi người ta

                       Chữ tài  chữ mệnh khéo là ghét nhau

(Truyện Kiều, Nguyễn Du)

Bầu ơi thương lấy bí cùng

Tuy rằng khàc giống nhưng chung một giàn

                       (Ca dao)

                    Khi nào câu 6 chia làm 2 đoạn dài bằng nhau thì chữ thứ 2 có thể là vần trắc.

                    Thí dụ:

                       Dù mặt lạ, đã làm quen

                              T         T          B

                     (Truyện Bích câu kỳ ngộ)

    4. Họa thơ:

                    Bài thơ lục bát tương đối khó họa. 

    4.1 Vần:

                    Bài họa phải theo những nguyên tắc sau đây:

                    Chữ thứ nhất, thứ 6 và thứ 8  của bài họa phải dùng đúng chữ của bài xướng.

                    Chữ thứ 8 câu 8 cuối bài họa không phụ thuộc vào vần câu 6 ở trên.

                    Bài họa không được dùng chữ thứ 5 câu 6 và chữ thứ 5, chữ thứ 7 câu 8 của bài xướng.

                    Tuy nhiên vì quá  khó nên người họa chỉ dùng những chữ thứ 6 và thứ 8 của bài xướng 

                    và chữ thứ 6  câu 8 thì có thể họa vần, không bắt buộc phải dùng chữ của bài xướng. 

    4.2 Ý:

                    Không nhất thiết phải theo ý của bài xướng

                    Không nên gượng ép theo sát chữ của bài xướng

 

Virginia ngày 18 tháng 9 năm 2007

                                                                                      Trần-Lâm Phát

Danh sách cựu học sinh Trường Trung Học Công Lập Đất Đỏ khòa 1(1965)

                                                      Danh sách cựu học sinh khóa 1(1965)

Số thứ tư	Họ và tên	Nơi cư trú
1	Đổ- thị -kim- Ánh	Vũng -Tàu
2	Vỏ -văn-Ánh	Bà -Rịa
3	Huỳnh-thị -Bé
4	Nguyễn-thị-Bé	Đất- Đỏ
5	Đổ -phước-Cầu	An -Nhứt
6	Phạm-thi-Công	USA
7	Cao-ngọc-Cương	USA
8	Đặng -văn-Dầu	Long-Tân
9	Dương –thi-Đầm	Vũng -Tàu
10	Trần-thi-Hai	Bà-Rịa
11	Phạm-hửu-Hiền	Đất-Đỏ
12	Trần-văn -Hiền	An-Ngãi
13	Trần-thị-Hoa	Long-Điền
14	Cao-thi-Hỉ	Đất-Đỏ
15	Phạm-vũ-Hùng	Bà-Rịa
16	Nguyễn-văn-Huề	Long-Diền
17	Nguyễn-thị-kim-Huệ	Bà-Rịa
18	Nguyễn-văn-Khiêm
19	Lê-thị-kim-Liên	Vũng -Tàu
20	Ngô-tuyết-Liên
21	hu ỳnh -th ị-kim-L ợi	An-Ngãi
22	Ng ô-quang-L ợi	An-Nh ứt
23	Nguy ễn-thanh-Long
24	Chế- đình-L ý	Sài-G òn
25	Nguyễn-thị-Lụa	Xuân-L ộc
25	Nguyễn-thị-hàng-Mai
26	Đổ-thị-Mè	Long-Toàn
27	Văng-thị-Mót	Vũng -Tàu
28	Văn-Mười	Vũng -Tàu
29	Nga	campuchia
30	Đoàn-hồng-Ngọc	Long-Điền
31	Phan-thanh-Phong	Sài-Gòn
32	Bùi-duy-Phúc
33	Trần-minh-Quân	Đất-Đỏ
34	Vỏ-thị-Sanh
35	Nguyễn-tấn-Tài	Đất-Đỏ
36	Nguyễn-văn_Tấn	Đã mất
37	Huỳnh-trung-Thành	An-nhứt
38	Văn-Thành	Đất-Đỏ
39	Nguyễn-xuân-Thu	Bà-Rịa
40	Lê-thi-Tốt	Long-Điền
41	Phạm-vũ-Tuấn	Đất-Đỏ
42	Trương-thanh-Tuấn	Bà-Rịa
43	Nguyễn-văn-Tư	Sài-Gòn
44	Vỏ-văn-Tư	Bà-Rịa
45	Mạc-thị-Trâm	An-Nhứt
46	Nguyễn-thành-Trí	Bà-Rịa
47	Vỏ-thị-Sanh
48	Trần-văn-Sáu	Đất-Đỏ
49	Nguyễn-văn-Sơn	Bà-Rịa