|
Ý nghĩa mâm ngũ quả trong văn hóa 3
miền
|
 |
|
Ngày Tết, trên bàn thờ gia tiên của người Việt không
bao giờ thiếu mâm ngũ quả, trước là thờ cúng tổ tiên, sau là ước mong năm mới
được an khang, thịnh vượng hơn năm trước.
Ý nghĩa từng loại quả:
Mâm ngũ quả là mâm quả gồm 5 loại khác nhau, mỗi loại
tượng trưng cho một ước nguyện của gia chủ, thông qua tên gọi và màu sắc.
Ngoài ra, “ngũ” còn thể hiện ước muốn của người Việt đạt được ngũ
phúc lâm môn: Phúc, quý, thọ, khang, ninh.
Tùy theo từng vùng miền với đặc trưng về khí hậu, sản
vật và quan niệm riêng mà người ta chọn các loại quả khác nhau để bày mâm ngũ
quả.
 Mâm ngũ quả thể hiện ước mong năm mới được an khang thịnh vượng
Chuối: Tượng trưng cho con cháu sum vầy, quây quần,
đầm ấm, hứng lấy may mắn, bao bọc và chở che.
Phật thủ: Bàn tay phật che chở cho cả gia đình.
Bưởi: Mong muốn an khang, thịnh vượng.
Quả lê hoặc dưa lê: Tượng trưng cho sự thành đạt,
thăng tiến.
Cam, quýt: Tượng trưng cho sự thành đạt.
Lê: Vị ngọt thanh, ngụ ý việc gì cũng trơn tru, suôn
sẻ.
Lựu: Nhiều hạt, tượng trưng cho con đàn cháu đống.
Đào: Thể hiện sự thăng tiến.
Táo: Phú quý, giàu sang.
Thanh long : Rồng mây hội tụ, thể hiện sự phát tài
phát lộc.
Dưa hấu: Căng tròn, mát lành, hứa hẹn sự ngọt ngào,
may mắn.
Quả trứng gà: Lộc trời cho.
Sung: Gắn với biểu tượng sung mãn, sức khỏe và tiền
bạc.
Đu đủ: Thịnh vượng, đủ đầy.
Xoài (phát âm giống như “xài”): Cầu mong cho việc
tiêu xài không thiếu thốn.
Mâm ngũ quả miền Bắc
Người miền Bắc bày mâm ngũ quả theo thuyết Ngũ hành
trong văn hóa phương Đông là vạn vật dung hòa cùng trời đất. Vì thế, mâm ngũ
quả cũng phải phối theo 5 màu: Kim màu trắng, Mộc màu xanh, Thủy màu đen, Hỏa
màu đỏ, Thổ màu vàng. Cách bài trí, sắp xếp màu sắc từng loại quả xen kẽ với
nhau để đẹp mắt, hợp phong thủy ngày Tết. Tuy không câu nệ nhiều hay ít,
nhưng mọi người đều sắm đủ lễ, đủ loại, hoa quả phải thuận theo ý nghĩa để
bày cúng.
 Mâm ngũ quả ngày Tết của người miền Bắc
Mâm ngũ quả miền Bắc thường có 5 loại: Chuối, bưởi,
đào, hồng, quýt. Cách trình bày truyền thống là: Chuối ở dưới cùng, đỡ lấy
toàn bộ các loại quả khác. Chính giữa là quả bưởi hoặc phật thủ vàng. Các loại
quả bày xung quanh. Những chỗ còn trống cài xen kẽ quýt vàng, táo xanh, hoặc
những quả ớt chín đỏ.
Do hoa quả, trái cây ngày càng đa dạng nên mâm ngũ
quả ngày càng phong phú hơn, người ta cũng không câu nệ cứng nhắc “ngũ
quả” nữa mà có thể là bát, cửu, thập quả, thêm chùm nho mọng, thêm táo
xanh, ớt đỏ, hồng xiêm… Dù bày biện nhiều loại quả hơn nhưng người ta vẫn gọi
là “mâm ngũ quả”.
Mâm ngũ quả miền Trung
Khúc ruột miền Trung nghèo khó, đất đai cằn cỗi, khí
hậu khắc nghiệt, ít hoa quả nên người dân nơi đây cũng không quá câu nệ hình
thức, ý nghĩa mâm ngũ quả ngày Tết, chủ yếu là có gì cúng nấy, thành tâm dâng
kính tổ tiên. Bởi thế, mâm ngũ quả mỗi nhà lại khác nhau, quả gì cũng được,
miễn là tươi ngon.
 Mâm ngũ quả ngày Tết của người miền Trung
Các loại quả thường thấy là: Thanh long, chuối, dưa
hấu, mãng cầu, dứa, sung, cam, quýt…
Mâm ngũ quả miền Nam
Người miền Nam bày mâm ngũ quả theo mong muốn “Cầu
sung vừa đủ xài” ước mong năm mới đủ đầy, sung túc, tương ứng với 5 loại
quả: Mãng cầu, sung, dừa, đu đủ, xoài. Ngoài ra, còn có thêm quả thơm (dứa) với
mong muốn con cháu đầy nhà và một cặp dưa hấu xanh vỏ đỏ lòng để cầu may mắn.
 Mâm ngũ quả ngày Tết của người miền Nam
Mâm ngũ quả của người miền Nam thể hiện rõ tính bình
dị, dân dã và hóm hỉnh. Mỗi người một cuộc sống và mong muốn khác nhau, biết
là nào là “đủ”, nhưng ai cũng chỉ cần đủ mà thôi.
Người miền Nam kỵ cúng một số loại quả, vì theo phát
âm tên gọi mang ý nghĩa không tốt, như:
Chuối: Chúi nhủi, làm ăn không phất lên được.
Lê, táo (bom): Lê lết, đổ bể, dễ thất bại.
Cam, quýt: Quýt làm cam chịu.
Mâm ngũ quả ngày Tết là nét văn hóa đặc trưng của
người Việt, dù có khác nhau giữa các vùng miền nhưng trên hết đều thể hiện sự
thành kính hướng về nguồn cội, tổ tiên và ước mong một năm mới an khang, hạnh
phúc và đủ đầy.
|
Thứ Sáu, 20 tháng 2, 2015
Mâm ngũ quả
