Giai thoại về bài : AULD LANG SYNE
Ở Hoa kỳ,
dân chúng vào nửa đêm giao thừa dương lịch thường thức khuya để xem TV Chương
trình đón năm mới ở quảng trườngTime Square ở NY, chủ đích là coi cảnh dân
chúng theo dõi quả cầu tụt xuống theo 12 tiếng chuông đồng hồ để rồi tưng bừng
hát mừng một năm mới bằng bài hát Auld Lang Syne .
Rất nhiều
người Việt Nam thắc mắc chung quanh bài hát nầy vì họ quen nghe điệu hát quen
thuộc nầy qua bài hát Tạm biệt hay Ce n’est qu’un au-revoir !mỗi khi chia tay
bãi trường hay tan lửa trại hướng đạo. Điệu hát này được con nít Việt Nam nhại
ý đổi lời là : Ò e, con ma đánh đu , Tạc zăng nhẩy dù Zorrô bắn súng!
Kỳ thực, bài này gốc gác từ xứ Tô Cách Lan nhưng lại mang rất nhiều cái lạ. Chữ Auld Lang Syne nếu dịch ra tiếng Anh là times gone by nghĩa là nói theo tiếng Việt là Cái thủa năm xửa năm xưa , mà nói theo giọng Nam kỳ xứ Việt là Hồi Nẵm!
Điều rất lạ thứ nhất là, dù là thiên hạ không biết chút xíu gì về tiếng Tô Cách Lan, nhưng điệu nhạc của nó bình dị quyến rũ nhưng thấm dễ dàng vào tâm trí khiến người ta nghe vài lần là thuộc ngay, có thể nói hát mà không hiểu lời ca nhưng cảm thấy hay, điều này thật lạ lẫm.
Cái lạ lớn thứ hai là bài hát này được phổ biến hầu như khắp hoàn cầu nhưng lại được hát vào những dịp khác nhau?
Và cái lạ thứ ba là nguyên thủy của bài hát là dùng để mừng đón” một điều vui mới đến, nhưng về sau nó lại được sử dụng để ngậm ngùi “tiễn đưa” một điều luyến tiếc.
Bài Auld Lang Syne ban đầu là do thi sĩ trứ danh của xứ Tô Cách Lan tên là Robert Burns chuyển ký và in ra dựa vào một bài du ca dân dã của xứ này. Robert Burns đưa ra một bản chép của bài ca nguyên thủy đến Viện Bảo Tàng Anh với câu ghi chú sau: “ Bài hát sau đây- một bài rất cổ, cổ nhất trong những bài xưa cổ và chưa bao giờ được in ra và ngay dù xuất hiện dưới dạng bản thảo cho đến lúc tôi ghi nó ra từ tiếng hát một cụ già, điều này đã đủ khiến cho người ta tin cậy. Nhưng điệu ca mà ông Burns chuyển ký ra không phải là điệu hát ngày nay.
Kỳ thực, bài này gốc gác từ xứ Tô Cách Lan nhưng lại mang rất nhiều cái lạ. Chữ Auld Lang Syne nếu dịch ra tiếng Anh là times gone by nghĩa là nói theo tiếng Việt là Cái thủa năm xửa năm xưa , mà nói theo giọng Nam kỳ xứ Việt là Hồi Nẵm!
Điều rất lạ thứ nhất là, dù là thiên hạ không biết chút xíu gì về tiếng Tô Cách Lan, nhưng điệu nhạc của nó bình dị quyến rũ nhưng thấm dễ dàng vào tâm trí khiến người ta nghe vài lần là thuộc ngay, có thể nói hát mà không hiểu lời ca nhưng cảm thấy hay, điều này thật lạ lẫm.
Cái lạ lớn thứ hai là bài hát này được phổ biến hầu như khắp hoàn cầu nhưng lại được hát vào những dịp khác nhau?
Và cái lạ thứ ba là nguyên thủy của bài hát là dùng để mừng đón” một điều vui mới đến, nhưng về sau nó lại được sử dụng để ngậm ngùi “tiễn đưa” một điều luyến tiếc.
Bài Auld Lang Syne ban đầu là do thi sĩ trứ danh của xứ Tô Cách Lan tên là Robert Burns chuyển ký và in ra dựa vào một bài du ca dân dã của xứ này. Robert Burns đưa ra một bản chép của bài ca nguyên thủy đến Viện Bảo Tàng Anh với câu ghi chú sau: “ Bài hát sau đây- một bài rất cổ, cổ nhất trong những bài xưa cổ và chưa bao giờ được in ra và ngay dù xuất hiện dưới dạng bản thảo cho đến lúc tôi ghi nó ra từ tiếng hát một cụ già, điều này đã đủ khiến cho người ta tin cậy. Nhưng điệu ca mà ông Burns chuyển ký ra không phải là điệu hát ngày nay.
ROBERT BURNS
Thi sĩ Robert Burns đã chuyển thổ âm Tô Cách Lan ra Anh ngữ như sau:
Auld Lang Syne
by Robert Burns
Should auld acquaintance be forgot,
And never brought to mind?
Should auld acquaintance be forgot,
And days o’ lang syne!
Chorus:
For auld lang syne, my dear
For auld lang syne,
We’ll tak a cup o’ kindness yet
For auld lang syne!
We twa hae run about the braes,
And pu’d the gowans fine,
But we’ve wander’d mony a weary foot
Sin’ auld lang syne.
We twa hae paidl’t in the burn
Frae morning sun till dine,
But seas between us braid hae roar’d
Sin’ auld lang syne.
And there’s a hand, my trusty fiere,
And gie’s a hand o’ thine,
And we’ll tak a right guid willie-waught
For auld lang syne!
And surely ye’ll be your pint’ stoup,
And surely I’ll be mine!
And we’ll tak a cup o’ kindness yet
For auld lang syne! Times Long Gone
by Robert Burns
(translation)
Should old acquaintances be forgotten,
And never brought to mind?
Should old acquaintances be forgotten,
And days of long ago !
Chorus:
For old long ago, my dear
For old long ago,
We will take a cup of kindness yet
For old long ago.
We two have run about the hillsides
And pulled the daisies fine,
But we have wandered many a weary foot
For old long ago.
We two have paddled (waded) in the stream
From noon until dinner time,
But seas between us broad have roared
Since old long ago.
And there is a hand, my trusty friend,
And give us a hand of yours,
And we will take a goodwill draught (of ale)
For old long ago!
And surely you will pay for your pint,
And surely I will pay for mine!
And we will take a cup of kindness yet
For old long ago!
Đây là một loại dân ca hay ca dao Tô cách lan ( ballad) gồm 5 đoạn,mỗi đoạn 4 câu và câu cuối luôn luôn kết thúc bằng câu For Auld Lang Syne. Hát xong một đoạn là trở về điệp khúc để rồi hát đến đoạn kế. Cứ hát hoài như vậy.
Tôi thấy điệu này giống như Việt Nam ta có điệu hát nhi đồng về Chuyện Con Voi. Bài này được nhạc sĩ Nguyễn xuân Khoát phổ nhạc với lời như sau mà tôi từng nghe ca sĩ Hoài Trung của ban Thăng Long trình diễn ở Sàigon.
Con vỏi, ý ỳ con voi,
Cái vòi ý ỳ đi trước,
Hai chân trước ịch di ịch trước
Hai chân sau ịch đi ịch sau
Còn cái đuôi thì đi sau rốt
Tôi ngồi, tôi kể nốt cái chuyện con voi
Con voi, ý ỳ con voi
Cái vòi ý ỳ đi trước
......
Auld Lang Syne dịch theo từng chữ Tô Cách Lan ra Anh Ngữ là Old long since, được Robert Burns dịch là times gone by . Nói theo tiếng Việt, tôi nghĩ thích hợp hơn cả dịch là “Năm xưa, năm xửa, năm xưa.”
Đại ý của bài Ca dao Tô cách lan này là hai người bạn thân rất lâu không gặp nhau rồi rủ nhau nhậu bia, nhậu ruợu , nhưng với điều kiện tiền ai nấy trả. Hai ông cùng lè nhè nhắc lại bao nhiêu chuyện cũ thuở năm xửa năm xữa như : nào là cùng nhau leo đồi, nào là cùng nhau lội suối... Cứ nhắc xong một kỷ niệm thì họ lại cùng nâng ly nốc cạn. Uống cho đến say thì thôi
Tôi mạo muội dịch ý bài này ra thơ lục bát Việt cho vui, cố gắng lột tinh thần vui nhộn của nguyên văn về hai ông bạn vốn là bợm nhậu lưu tồn cố hữu bằng cách lập lại chữ “Năm Xưa như trong nguyên văn nhắc lại chư For old long ago:
NĂM XƯA NĂM XỬA NĂM XƯA
Địêp khúc:
Năm xưa năm xửa năm xưa,
Ta cùng nhắc lại cho vừa lòng nhau
Bạn bè bạc tóc bạc râu
Gặp nhau ôn lại hồi đầu chuyện xưa!
Bốn đoạn đồng thanh
Năm xưa năm xửa năm xưa
Xưa sao xưa đến bây giờ thật xưa.
Cùng nhau nâng chén ta ưa
Nhắc lại hồi nẵm , nhắc bừa chuyện xưa
Hai ta leo khắp núi đồi
Hoa đồng cỏ dại hái thôi đã đời
Lang thang chân mỏi rã rời
Nhắc lại hồi nẵm với hồi năm xưa!
Hai ta lặn lội muôn bề
Từ trưa đến tối không về ăn cơm
Biển đời trời rộng muôn phương
Từ hồi năm nẵm con đường năm xưa!
Tay tôi, bạn hãy nắm đi
Rồi đưa tay bạn tôi ghì một khi
Thôi ta nốc cạn ly bia
Để mừng tái ngộ nhớ về năm xưa
Ly tôi tôi trả tiền tôi
Ly anh anh trả...chớ đòi đãi nhau
Ta cùng nhậu quất cần câu
Cùng nhau kể lại hồi dầu năm xưa.
Sự lập đi lập lại “ Năm xưa năm xửa năm xưa” đã nhại cái tật lè nhè của các bợm nhậu. Dân Tô Cách Lan là dân hà tiện nên cùng đi uống ruợu thì tiền ai nay trả, nghe vui thiệt.
Lời ca Việt tếu Ò e con ma đáng du nghe không ngờ lại đúng âm điệu nguyên thủy vì người Tô Cách Lan đã dùng cây kèn bagpipe để thổi .
Theo phong tục cổ truyền của xứ Tô Cách Lan, người dân đã hát bài này vào dịp Giao Thưà Năm Mới hay Hogmanay.
Người đã phổ biến bài này bằng cách chơi nó vào dịp Giao Thừa Tết Dương lịch trong những buổi phát thanh thường niên kể từ năm 1929 là nhạc trưởng Guy Lombardo . Tuy nhiên, ông này không phải là người tiên khởi tạo ra tục lệ. Bằng cứ vào hồ sơ lưu trữ của tờ báo ProQuest thì trong những bài đăng báo ngược dòng lên đến năm 1896 thì dân chúng ăn mừng Giao Thừa ở hai bờ Đại Tây Dương đã từng hát nó thành một tục lệ rồi. Hai ví dụ điển hình:
_ Tờ New York Times , số January 5, 1896 trang 10 đăng bài nhan đề là HOLIDAY PARTIES AT LENOX [Mass...] viết : ...Đám người tham dự nắm tay nhau trong phòng nhạc sảnh lớn và hát” Auld Lang Syne” đúng vào lúc tiếng chuông chót của 12 giờ đêm và Năm mới đã đến.
_ Tờ Washington Post, ngày 2 tháng 1 năm 1910 trong Bài NEW YEAR’ EVE IN LONDON-Phong tục cổ truyền quen thuộc được mọi từng lớp người dân vẫn giữ : Ở Luân Đôn cuộc tiễn năm cũ được cử hành như thường lệ. Những cư dân gốc Tô Cách Lan tụ họp bên ngoài Nhà Thờ Thánh Paul và hát bài “Auld Lang Syne” vào tiếtng chuông chót của 12 tiếng chuông lớn.
Bài Auld Lang Syne rõ ràng tỏ sự vui mừng gặp lại nhau sau bao nhiêu năm xa cách bèn nâng ly nhắc lại chuyện xưa. Áp dụng vào tiệc ruợu Tất Niên Giao Thừa thì rất đúng, vì đây là dịp sum họp bè bạn. Nhưng khi nó lan truyền ra các xứ khác, thì nó được hát với sự áp dụng rất khác nhau.
Ở Đài Loan, bài này hát vào dịp sinh viên tốt nghiệp và đám tang, tượng trưng cho sự chấm dứt hay vĩnh biệt.
Ờ Nhật, vài tiệm siêu thị chơi bản này để nhắc nhở khách hàng giờ đóng cửa.
Ở Anh Quốc, bài này cử vào lúc bế mạc của Đại Hội thường niên về Mậu dịch
Ở Hàn quốc, trước khi có bài quốc thiều Aegukga (Ái Quốc ca) hiện nay, thì họ dùng điệu này làm quốc thiều với lời tiếng Hàn.
Trường hợp xứ Maldives cũng giống vậy: đó là bản Gaumii salaam nhac Auld Lang Syne với lời đặt theo thổ ngữ
Ở Bồ Đào Nha, bài nay dùng làm bài ca Tạm Biệt và nhất là trong Phong trào Hướng Đạo
Ơ Ấn độ, trong Quân Lực xứ này, khi tiễn toán quân Tân Binh diễn hành rời khán đài, thì bài này cử lên và toán lính phải đi thật chậm.
Dân Việt Nam còn nhớ bài Auld Lang Syne cũng được vào phim ảnh như là nhạc chủ dề như cuốn phim La Vase dans l’ombre với kép Robert Taylor và đào Vivien Leigh.
Trước đó, It’s a Wonderful Life làm một phim có dùng bài này với sự diễn xuất của J ames Steward và Donna Reed rất cảm động cao điểm vào hồi kết cuộc.
Bài Auld Lang Syne đúng là một điệu hát rất hay, rất lạ và cực kỳ thân quen với hầu như với tất cà mọi người, dùng sao về nó cũng thích hợp : đón mừng và buồn tiễn nhau đi. Tuy nhiên mấy ai mà hiểu sự kỳ bí hấp dẫn của nó. Đây là bài nhạc trứ danh mà chẳng ai hiểu gì về nó cả như câu nói của người Anh: “the song that nobody knows!”
LÊ VĂN LÂN
