Hoa đào năm ngoái

    Trong Cung oán ngâm khúc của Ngô gia Thiều có câu:

Trên chín bệ có hay chăng nhẻ ?

Khách quần thoa mà để lạnh lùng!

Thù nhau chi, hỡi đông phong

Góc vườn dãi nắng cầm bông hoa đào

Từ “đông phong” (gió từ phía đông,  chỉ mùa xuân) và từ “hoa đào”  (người con gái có nhan sắc như hoa đào) lấy ý từ điển tích Thôi Hộ 

·         Trong truyện Kiều, Nguyễn Du cũng dùng điển tích Thôi Hộ ghi lại cảnh Kim Trọng trở lại nơi hò hẹn với Thuý Kiều:

Đầy vườn cỏ mọc lau thưa

Song trăng quạnh quẽ, vách mưa rã rời

Trước sau nào thấy bóng người

Hoa đào năm ngoái còn cười gió đông

Trong Lệ Tình Tập 麗情集 ghi rằng  nhân ngày lễ Thanh minh, Thôi Hộ di dạo nơi phía nam thành Lạc Dương. Thôi Hộ dừng chân trước cửa vườn hoa tươi đẹp và gỏ cổng để xin nước uống. Một cô gái rất  đẹp thẹn thùng núp trong vườn đào. Sau khi uống Thôi Hộ lại cất bước lên đường. Rồi năm sau cũng vào lễ Thanh minh Thôi Hộ trở lại khu vườn này, gõ cửa nhưng không có người ra mở cổng. Thôi Hộ làm bài thơ để lại. Năm sau khi Thôi Hộ trở lại thì có một ông lão ra mở cổng và khóc rồi kể cho Thôi Hộ nghe chuyện con gái ông ta, sau khi đọc bài thơ của Thôi Hộ bèn bỏ ăn bỏ uống và chết, xác cô vẫn còn ở trong nhà. Thôi Hộ đi vào nhìn thấy xác của cô vẫn còn hồng hào. Thôi Hộ bèn khóc than.  Đột nhiên người con gái sống lại và kết duyên với Thôi Hộ.

Mời quí đọc giả thưởng thức bài hát "Hoa đào năm cũ" của Lê Dinh và Nguyễn Hiền do Nhã Thanh hát. Video do Phung Nang Tran thực hiện đăng trên Youtube . Cám ơn tác giả rất nhiều!

Sau đây là bài ca cổ nhạc giao duyên do Quốc Đại và Quế Trân trình diễn:

Và đây là bài thơ của Thôi Hộ:

       Năm ngoái ở nơi cánh cửa này

Mặt người hồng ửng cánh hoa lay

Năm nay trở lại người đâu nhỉ ?

Chỉ thấy cành đào với gió bay

              Trần-Lâm Phát

(dịch bài Đề  Đô Thành Nam Trang  của Thôi Hộ)

題 都 城 南 庄

Đề   Đô Thành Nam Trang

去  年  金  日  此  們  中

Khứ  niên  kim   nhật  thử   môn   trung

人  面  挑  華  相  映  紅

Nhân  diện đào   hoa   tương  ánh hồng

人  面  不  知  何  處  去

Nhân diện   bất   tri      hà     xứ     khứ

挑  華  依  舊  笑  東  風

Đào   hoa    y      cựu    tiếu  đông phong

                                                            崔護

Thôi Hộ

Đề	題	đề bài
đô	都	thủ phủ; tất cả
thành	城	Cái thành; làm xong Đô thành: tức là Trường an, kinh đô nhà Đường
Nam	南	phía nam
trang	庄	trang trại Đề ĐôThành Nam Trang: bài viết ở thành phương Nam
Khứ	去	Đã qua
niên	年	năm Khứ niên:  năm ngoái
kim	金	hiện tại
nhật	日	ngày Kim nhật: ngày nay, hôm nay
thử	此	này, nơi này
môn	們	cửa
trung	中	trong; ở chính gia Thử môn trung: ở ngay cái cửa này
		去年金日此們中 Khứ niên kim nhật thử môn trung: ngày này năm ngoái nơi cái cửa này
Nhân	人	người
diện	面	mặt Nhân diện: mặt người
đào	挑	cây bông đào
hoa	華	bông Đào hoa: hoa đào
tương	相	hình dáng; giống như
ánh	映	ánh sáng
hồng	紅	màu hồng Tương ánh hồng: màu hồng phản chiếu
		人面挑華相映紅 Nhân diện  đào hoa tương ánh hồng: Màu hồng của hoa đào phản chiếu trên gương mặt của người thiếu nữ
Nhân	人	Người
diện	面	mặt Nhân diện: mặt người
bất	不	không
tri	知	biết bất tri: không biết
hà	何	nào; sao: dùng để hỏi như hà cố là lý do gì
xứ	處	nơi
khứ	去	đi hà xứ khứ: đi nơi nào
		人面不知何處去 Nhân diện bất tri hà xứ khứ: Không biết người ấy nay đã đi đâu  Có sách ghi: nhân diện chỉ kim hà xứ khứ 人 面 衹 今 何 處 去
Đào	挑	Cây bông đào
hoa	華	bông Đào hoa: hoa đào
y	依	giống như
cựu	舊	cũ Y cựu: vẽ cũ
tiếu	笑	cười
đông	東	hướng đông
phong	風	gió đông phong: gió phía đông. Mùa xuân gió thổi từ phía đông
		挑華依舊笑東風 Đào hoa y cựu tiếu đông phong: bông hoa đào năm xưa cười với gió xuân

Từ điển tích này, danh từ “hoa đào” dùng đễ diển tả người con gái đẹp

Bài thơ trên có khi còn gọi là “Đề Tích Sở Kiến”  題昔所見 (Viết về nơi đã thấy )

http://www.youtube.com/watch?v=lh4wmMkyqbE

Dịch thơ:

1.     Trần Trọng Kim dịch:

Hôm nay năm ngoái cửa sài

Hoa đào ánh với mặt người đỏ tươi

Mặt người chẳng biết đâu rồi

Hoa đào còn đó vẫn cười gió đông
                               

2.     Tản Đà dịch:

Cửa đây năm ngoái cũng ngày này

Má phấn hoa đào ửng đỏ hây

Má phấn giờ đây đâu vắng tá

Hoa đào còn bỡn gió xuân đây

                                                        Virginia ngày 29 tháng 12 năm 2007

                                                                                    Trần-Lâm Phát

:: Đọc Thôi Hộ

Khứ niên kim nhật thử môn trung
Nhân diện đào hoa tương ánh hồng
Ngày này xưa cổng này đây
Hoa đào má đỏ cùng lây ánh hồng
Đã ngưng một điểm thời không
Mở ra ngoài phía chiếc lồng thiên cơ
Đón vào sâu tận cõi bờ
Chưa ai vào được hay mơ được vào
Chợt nghe má đỏ hôm nào
Cười lên từ cổng hoa đào nhặt thưa
Cổng ơi mở cũng bằng thừa
Đừng tin kích thước gửi vào Đường thi
Chàng Thôi ngắm hão rồi đi
Một khung chết đứng mong gì ngàn sau.

Vũ Hòang Chương